پا واپس کشیدن خرگوش از شیر چون نزدیک چاه رسید

دلالت احوال ظاهرى بر احوال باطنى،

سیما شناسی

سیما: نشانها و علامتهاى صورت از رنگ و شکل. این واژه در قرآن کریم شش بار[1] استعمال شده ودر همهْ موارد ، صحبت از دلالت آثار ظاهری بر امور باطنی است.ازجمله آیه‏ى شریفه:«وَ عَلَى اَلْأَعْرافِ رِجالٌ یَعْرِفُونَ کُلاًّ بِسِیماهُمْ»[2] .

جرس: زنگى بزرگ از آهن بشکل بیضى ناقص و یا استوانه که میان تهى است و در درون آن، کوبه و میله‏اى آهنین قرار دارد، این زنگ را بر پهلوى شتر مى‏بندند و چون شتر حرکت مى‏کند آن میله‏ى آهنین بسطح درونى این زنگ مى‏خورد و از اصابت آن آوازى بلند بر مى‏خیزد، گاهى نیز چند پیاله زنگ (زنگهاى نیم دایره) را بجاى میله از درون جرس مى‏آویزند.

به تمییز کسان: یعنی چنان که آگاهان تشخیص می دهند.

کسان: یعنی مردان عارف ودل آگاه.

مرء مخفى لدى طى اللسان:برگرفته است از فرمودهْ مولا علی که « تَکلّمُوا تُعرَفُوا، فَانّ المَرءَ مَخبُوءٌ تَحتَ لسانِهِ، سخن بگویید تا شناخته شوید.به راستی مرد در زیر زبانش پنهان است»[3]

نکر: یعنی بد طمعی.

() شیر چون با خرگوش براه افتاد در حال غضب و کینه بود.( 1274) پیشا پیش او خرگوش دلیرانه راه مى‏رفت ولى ناگاه پا پس کشید و از شیر عقب ماند. وقتى شیر نزدیک چاه آمد دید خرگوش عقب مانده است‏.

  ( 1275)گفت اى خرگوش چرا عقب مانده‏اى عقب نمان و پیش بیا. ( 1276)خرگوش گفت دیگر من پاى رفتن برایم باقى نمانده دلم از جا کنده شده و جانم بلرزه در آمده. ( 1277) رنگ و روى زرد مرا ببین همین ظاهر حال از وضع در و نیم خبر مى‏دهد. ( 1278) خداى تعالى معرفى مؤمنین را در آیه شریفه «سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ اَلسُّجُودِ » از سیماى آنها ذکر کرده و بهمین جهت عارف ناظر بسیما مى‏باشد.( 1279) رنگ و بو مثل زنگ غماز هستند و خبر از مبدأ و منشأ خود مى‏دهند و شیهه اسب شنونده را از وجود این حیوان با خبر مى‏کند. ( 1280) صداى هر چیز همان چیز را معرفى مى‏کند تا بانگ خر از بانگ در تمیز داده شود. ( 1281) پیغمبر خدا براى تمیز مردمان از یکدیگر فرمود که مرد در زیر زبان خود پنهان است.( 1282) رنگ چهره از حال دل خبر مى‏دهد پس اى شیر بمن رحم کن.( 1283) رنگ و روى سرخ در باطنش شکر نهفته و رنگ و روى زرد از تلخى صبر و بد طعمى خبر مى‏دهد.

صحبت از علامت‌ها، حالت‌ها، تفکر و شخصیت انسان، در چهرهْ اوست. این آثار، علائم و رنگ و بوی هرچیز، حکایت کنندهْ وجود آن است، چنان‌که زنگ شتر، از وجود کاروان خبر می‌دهد. بعقیده‏ى مولانا تمام حرکات خارجى و انفعالات اعضا، منبعث از احوال درونى است و میان آنها پیوستگى و ارتباط وجود دارد و از احوال و حرکات خارجى به کیفیات نفسانى پى مى‏توان برد، سیما ورنگ  و روی  هرشخصی با انسان آگاه سخن می‌گوید. سرخ‌رویی، حکایت از شکر و خشنودی می‌کند و زردرویی، نشانهْ انسان شکیبا، ولی ناخوشنود است.